Ο Αλή Πασάς και ο ρόλος του στη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους

Όλοι έχουμε ακούσει και διαβάσει για τον Αλή Πασά και τα Γιάννενα, τους πολέμους με τους Σουλιώτες, την ερωμένη του γιου του Κυρά Φροσύνη που έπνιξε στη λίμνη... ίσως και την Κυρά -Βασιλική... αλλά πόσοι ξέρουμε το ρόλο που έπαιξε ο ηγέτης αυτός στη δημιουργία του Ελληνικού Βασιλείου; (Σε προηγούμενο ποστ είχα γράψει για τον Μοχάμεντ Άλι της Αιγύπτου αλλά όχι για τον Αλή Πασά)

Για να μη χαθούμε (εύκολο) το κείμενο χωρίζεται σε τρία τμήματα: Εξωτερικό περιβάλλον (Μεγάλες Δυνάμεις), Εσωτερικό (Οθωμανική Αυτοκρατορία -ελληνική επανάσταση) και φυσικά οι Άνθρωποι που ενεπλάκησαν στον Αγώνα (και οι σχέσεις όλων των παραπάνω με τον Αλή Πασά για το πως συνδέονται με την δημιουργία του Ελληνικού Κράτους). 

Εισαγωγή: Ο Αλή στα Ιωάννινα 

Στα 1787, ο Αλή -ο Τεπελενλής, γίνεται μουτεσαρίφης των Ιωαννίνων, και για να εδραιώσει την θέση του, μετά την θεαματική άνοδό του απέναντι στους ισχυρούς αντιπάλους του -μπέηδες της Αλβανίας, φορά το προσωπείο του προστάτη των υποδούλων και συντελεί στην ιστορική αναβίωση της μνήμης του Κοσμά του Αιτωλού, ώστε να αποκτήσει λαϊκά ερείσματα, με τελικό σκοπό την αυτονόμησή του από την Πύλη. Υποτάσσει τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, κτίζει ανάκτορα, ιδρύει στρατιωτική σχολή με Γάλλους καθηγητές, στην οποία έμελλε να φοιτήσουν οι επισημότεροι οπλαρχηγοί της ελληνικής Επανάστασης και ευνοεί την ανάπτυξη των εμπορευματικών σχέσεων.

Στην ακμή του η εξουσία του έφτανε έως την Πελοπόννησο, τη Μακεδονία, την Εύβοια και τη Στερεά. 

Εξωτερικό Περιβάλλον: Ο Αλή Πασάς και οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής

Ο Αλή Πασάς είχε αλληλογραφία με τον Ναπολέοντα, τον Αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ (της Ιερής Συμμαχίας που ήταν αντίθετος με τις εθνοτικές εξεγέρσεις) και καλές σχέσεις με τους Άγγλους. Προσπαθούσε να δημιουργήσει καλό όνομα στη Δύση, υποδεχόμενος στο παλάτι του κάθε Ευρωπαίο περιηγητή που περνούσε από την επικράτειά του. Καταλάβαινε το ρόλο των ευρωπαϊκών σαλονιών στη διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής. Το 1804 είχε άγγλο διπλωμάτη στα Ιωάννινα, το 1805 τον Γάλλο (μελλοντικό Φιλέλληνα) Πούκενβιλ και το 1810 επίσημο Άγγλο πρεσβευτή. Επίσης είχε ζητήσει από τον Μέτερνιχ σχέδιο συντάγματος. Αυτή η ανεξάρτητη διπλωματία υποχρεώνει την Πύλη να στραφεί εναντίον του το 1820, αφού κατάλαβε την πρόθεση του Αλή για ανεξαρτητοποίηση. 

Εσωτερικό Περιβάλλον: Ο Αλή Πασάς και η Οθωμανική Πύλη 

Ο Αλή Πασάς λόγω των ικανοτήτων του αλλά και της επιρροής του σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο ως Πασάς αποτέλεσε τελικά άμεση απειλή για την Υψηλή Πύλη (Σουλτάνο) και έτσι στάλθηκαν εναντίον του (1820-1822) στρατιές που απασχόλησαν τους Τούρκους από την εξέγερση των Ελλήνων στην έναρξή της Επανάστασης (1821). Συγκεκριμένα, ο Χουρσίτ Πασάς εκστράτευσε από την Τριπολιτσά (Τρίπολη) στις 24/12/1820 αφήνοντας την Πελοπόννησο αφύλακτη, όπου 6 μήνες μετά εκδηλώθηκε η επανάσταση. Να σημειωθεί εδώ ότι η Πύλη ενημερώθηκε από τους Άγγλους για την επερχόμενη επανάσταση στο Μοριά και προέβη στα αντίποινα. Στη Στερεά Ελλάδα την επανάσταση κήρυξε ο Αθανάσιος Διάκος τον Μάρτιο του 1821. Συνεπώς στην ΕΝΑΡΞΗ της (1821-22) η Επανάσταση ωφελήθηκε ουσιαστικά από τον Αλή Πασά αφού όγκος του τουρκικού στρατού απασχολούνταν στα Γιάννενα.

Ο Αλή Πασάς και οι πρωταγωνιστές του 1821

Στη στρατιωτική σχολή του Αλή διδάχτηκαν οι εξής: ο Ανδρούτσος, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Γρίβας, ο Λάμπρος Βέικος, ο Πανουργιάς, ο Γεώργιος Bαρνακιώτης. Επίσης άλλοι σπούδασαν στις περίφημες σχολές των Ιωαννίνων με την βοήθειά του (Σαλώνων Ησαΐας). Στην αυλή του επίσης ήταν και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Η σχέση του Αλή ΚΑΙ με τους κύριους στρατιωτικούς αρχηγούς της ελληνικής επανάστασης είναι φανερή. 

Συμπερασματικά λοιπόν, κυρίαρχος στη θέση του για 33 χρόνια (ο μακροβιότερος πασάς) εκτός του ότι έμαθε τους Έλληνες αρματολούς να πολεμάνε, οι εξωτερικές σχέσεις του Αλή έδωσαν στις Μεγάλες Δυνάμεις την δυνατότητα να καταλάβουν την εξασθένιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ταυτόχρονη έναρξη της επανάστασης με το ευρωπαικό κίνημα φιλελληνισμού, με τον Πούκενβιλ ή τον Λόρδο Βύρωνα. Παράλληλα απασχόλησε στρατεύματα τα δύο πρώτα και πολύ σημαντικά έτη της επανάστασης. Στη συνέχεια οι Έλληνες πιστοί στην παράδοση άρχισαν τους εμφυλίους, άλλο θέμα αυτό. 

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι Φιλικοί, στο συνθηματικό γλωσσάρι τους τον έλεγαν «Ο Πενθερός». 

Επίλογος: Τα αγαπημένα πρόσωπα του Αλή Πασά: Η Κυρά Βασιλική και ο έμπιστός του μετά το θάνατο του Αλή (1822) 

Βασιλική Κονταξή 

Τον Ιανουάριο του 1822, μετά τη δολοφονία του Αλή, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου απελευθερώθηκε με τη μεσολάβηση του Πατριάρχη Άνθιμου του Γ΄ και παρέμεινε στο Πατριαρχείο για έξι χρόνια.

Μετά την ήττα του στόλου Τούρκων και Αιγυπτίων στη ναυμαχία του Ναυαρίνου η Υψηλή Πύλη πήρε αυστηρά μέτρα και συνέλαβε την Κυρα-Βασιλική και όλους τους άλλους που είχαν μεταφερθεί μαζί της στην Κωνσταντινούπολη και τους εξόρισε στην Προύσα ως υπόπτους, αλλά τον Οκτώβριο του 1829 της δόθηκε η άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα, όπου παρέμεινε για λίγο (1830) στο ιδιόκτητο κτήμα της, στο χωριό Βοϊβόντα (σημερινή Βασιλική του Δήμου Καλαμπάκας), που της ανήκε ως τσιφλίκι (μαζί με τα χωριά Σαρακήνα Καλαμπάκας και Μεταμόρφωση Καρδίτσας) και που προς τιμή της ονομάσθηκε Βασιλική.

Θανάσης Βάγιας 

Μετά την πτώση και τον θάνατο του Αλή Πασά, ο Βάγιας μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη, που διέμεινε ως το 1827 και πρόσφερε υπηρεσίες στο εκεί ελληνικό στοιχείο. Το 1829 ήρθε στην επαναστατημένη Ελλάδα και το 1831 ο πρώτος κυβερνήτης του ελληνικού κράτους, Ιωάννης Καποδίστριας, τον διόρισε επιστάτη του προτύπου Αγροκηπίου της Τίρυνθας. Μαρτυρείται επίσης ότι το 1834 ζούσε στην αφάνεια στα Ιωάννινα και ότι πέθανε στην πατρίδα του, το Λεκλί, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία.